Bewust of Onbewust?

Bewuste keuzes?

Je hebt er misschien niet eens bij stil gestaan, maar weet je eigenlijk wel wat zich in jouw hoofd afspeelt? Ben je je bewust van de gedachtes die in je opkomen en van de dingen die je bedenkt op een dag? Grote kans dat je hier nu diep over moet nadenken.

Dat is logisch! Ons brein is erop ingesteld om zo weinig mogelijk energie te verspillen. Als we iets een aantal keer hebben gedaan, gaan onze hersenen dit zien als een gewoonte. Het gebeurt dan vrijwel helemaal automatisch. Dit soort onbewuste acties, gedachten en uitspraken kun je zien als jouw persoonlijke programmering.

Ga eens bij jezelf na hoeveel van de keuzes die je maakt, hoeveel van de dingen die je doet en hoeveel van de dingen die je zegt, ook écht bewust gaan. Waarschijnlijk denk je dat jij voor het grootste gedeelte de controle hebt over alles wat je doet. Bedenk dan even of je er echt bewust over nadenkt als je aan het lopen bent. Zeg je in je hoofd; ‘nu mijn linkervoet naar voren, nu mijn rechtervoet naar voren, etc.’? Laten we hopen dat dit niet zo is. Het meeste wat we doen, doen we niet bewust. Geloof je dit niet? Probeer dan eens iets wat je dagelijks gebruikt, zoals een prullenbak, op een andere plek te zetten en ontdek dan zelf hoe vaak je nog naar de oude plek loopt wanneer je iets wilt weggooien.

Ongeveer 90% van alles wat we doen, gebeurt onbewust. Dat is maar goed ook, want als we over alles zouden moeten nadenken, zouden we binnen de kortste keren vermoeid raken. Het is bovendien ook gewoon handig dat je over sommige dingen niet na hoeft te denken. Toch zal het misschien niet heel fijn voelen dat je nu weet dat je het eigenlijk maar voor 10% zelf voor het zeggen hebt in je leven. Die 10% zijn immers alle keuzes die je wél bewust maakt. Ook al voelt dit als een klein deel, dat kleine deel bewuste keuzes is van essentieel belang.

Het onderbewustzijn

De dingen die we onbewust doen, zijn opgeslagen in het zogenaamde onderbewustzijn. Dit is een praktisch oneindige opslagplaats van alles wat we hebben geleerd in ons leven, bewust of onbewust. Ons brein koppelt bepaalde situaties uit onze omgeving aan dingen die we al geleerd hebben en beslist zo wat we gaan doen. Een efficiënte manier van werken dus, want we hoeven hier dan niet zelf bewust over na te denken.

In het onderbewustzijn wordt alles opgeslagen wat we zien, horen, voelen, ervaren en meemaken. Dit betekent niet meteen dat alles wat meemaken zonder filter als waarheid wordt ervaren door het onderbewustzijn. Gebeuren er dingen vaker op dezelfde of een soortgelijke manier dan herkent het brein een patroon. Van dit patroon wordt een automatische reactie geprogrammeerd in de hersenen.

Ter illustratie een eenvoudig voorbeeld:

Iedere ochtend sta je om 7:00 op. Je komt uit bed en je zet als eerste een kop koffie voor jezelf.

Je gaat even ontspannen om de dag tegemoet te gaan door een krantje te lezen of door het nieuws op je telefoon te bekijken.

Terwijl je dit doet, geniet je van het verse kopje koffie dat je net voor jezelf hebt gezet.

Als je dit vaak genoeg doet, zul je merken dat wanneer je in de ochtend een krantje aan het lezen bent, je ineens ontzettend zin krijgt in koffie. Je hersenen hebben deze twee dingen namelijk aan elkaar gekoppeld. Sterker nog; de kans is groot dat je onbewust en bijna vanzelf begint met het zetten van koffie, zodra je de krant in je handen hebt.

Gewoontes veranderen

In het voorbeeld zien we een situatie die op zich geen problemen veroorzaakt. Je doet iedere ochtend hetzelfde en je brein helpt je eigenlijk door je automatisch aan te sturen de dingen te doen die je altijd doet. Het wordt echter wel een probleem wanneer je hebt besloten voor jezelf dat je minder koffie wilt gaan drinken en het kopje koffie in de ochtend dus wilt overslaan. Nu zal je brein je nog steeds onbewust blijven sturen richting het zetten van koffie. Je wilt ermee stoppen, dus je maakt bewust de beslissing om geen koffie te zetten. Dit gaat je ook lukken. Je bewuste keuze is in staat om je onbewuste programmering te “overrulen”.

We hebben allemaal wel eens ervaren hoe moeilijk het kan zijn om een gewoonte af te leren. Zelfs als het een gewoonte is waarvan je weet dat je er eigenlijk mee moet stoppen. Waarom stoppen we anders niet gewoon allemaal met roken, ongezond eten, veel alcohol drinken, etc.?

Het onderbewustzijn zal je blijven sturen in de richting van het oude gedrag, totdat er een nieuwe gewoonte is ontstaan. Die nieuwe gewoonte is niet gecreëerd door een of twee keer iets anders te doen. Het is een kwestie van wilskracht en discipline. Het onderbewustzijn is alleen te veranderen door de kracht van herhaling. Laat je jezelf op een zwak moment overtuigen door het onderbewustzijn dan heb je de programmering eigenlijk bevestigd. ‘Zie je wel eigenlijk wilde ik toch gewoon dat kopje koffie drinken.’ Dit is menselijk en hoort bij het proces van het aanleren van een nieuwe gewoonte. Het slechte nieuws is helaas wel dat je nu weer helemaal opnieuw moet beginnen met je nieuwe gewoonte. Zorg er dus voor dat je nieuwe gewoonte haalbaar is! Koppel bovendien een positief beeld of vooruitzicht aan het nieuwe gedrag, zodat je jezelf makkelijker kunt motiveren om het vol te houden.

De meningen van wetenschappers zijn verdeeld over hoe lang het duurt voordat een nieuw gewoonte in je systeem zit. Het varieert tussen de 30 en 60 dagen. Laten we voor het gemak even de middenweg kiezen. Het aanleren van een nieuwe gewoonte kost je dus ongeveer 45 dagen, opeenvolgend, waar je de nieuwe gewoonte hebt laten zien. Vanaf dan zit de nieuwe gewoonte in het onderbewustzijn en nu gaat het je juist helpen om de gewoonte vol te houden.

Het onderbewustzijn is de vriend, niet de vijand

Het zal nu wellicht lijken alsof het onderbewustzijn je alleen maar tegenwerkt wanneer je een slechte gewoonte wilt afleren. Dit zal in eerste instantie misschien ook zo voelen. Bedenk dan dat het onderbewustzijn het oude gedrag alleen maar in je systeem blijft houden, omdat je dat hebt aangeleerd. Het onderbewustzijn denkt dat dit goed is om te doen, want zo heb je het altijd gedaan. De intentie is dus positief. Het onderbewustzijn gebruikt eigenlijk een oplossing die je in het verleden hebt gebruikt, maar die je nu niet meer nodig hebt of waar je nu van af wilt. Door de herhaling van de nieuwe gewoonte overtuig je het onderbewustzijn ervan dat het nieuwe gedrag toch echt beter voor je is.

Het onderbewustzijn is je vriend. Het wil je veilig en beschermd houden door je te helpen met het automatisch uitvoeren van bepaalde acties. Het kleine deel van de bewuste invloed die je zelf hebt op je gedrag kun je gebruiken om patronen in het onderbewustzijn te veranderen. Gedrag wat je laat zien waar je eigenlijk van af wilt, dingen die je zegt die je eigenlijk niet wilt zeggen en eigenlijk alles wat je nu doet wat je niet verder helpt, kun je dus wel degelijk veranderen. Je hoeft alleen maar bewust te kiezen om iets anders te gaan doen en dit vol te houden totdat je die nieuwe gewoonte in je brein hebt geïnstalleerd.